Od Bacha do Mozarta

Kolejny niedzielny koncert, 19 września 2010r. (godz. 17.00), pozostanie długo w pamięci melomanów. Przede wszystkim za sprawą gry dwóch znanych w kraju i za granicą artystek: klawesynistki i pianistki Elżbiety Stefańskiej oraz skrzypaczki Anny Śliwy.

Dodatkowo koncert odbywać się będzie w niedostępnym na co dzień Kościele p. w. Najświętszej Marii Panny w Skawinie (tzw. Małym Kościółku).

Pierwszym prezentowanym dziełem będzie Sonata na skrzypce i klawesyn nr 4 c-moll (BWV 1017), napisana przez Jana Sebastiana Bacha w 1720 roku. Sonaty na skrzypce i klawesyn z pozycji BWV 1014-1019 są poniekąd pierwowzorem takiej formy kameralnej. Napisane są niezwykle nowoczesnym na owe czasy językiem muzycznym. Czteroczęściowa czwarta Sonata c-moll rozpoczyna się niezwykle, choć nie przełomowo, bo od Siciliano –; liczne arpeggia klawesynu przeplatają się z kołyszącym rytmem partii skrzypiec. Jest to najbardziej popularna część dzieła, znana nie tylko dzięki swemu romantycznemu charakterowi, ale dzięki słynnej transkrypcji orkiestrowej dokonanej przez Stokowskiego. Trzecia część Adagio jest niezwykła, jak na okres baroku. Prosty akompaniament tej części wyprzedza swoją epokę o pół wieku. Końcowe Allegro to gęsta część fugowa, z pomysłowo prowadzoną pierwotną myślą ku fantastycznemu finałowi.

Kolejnym wykonywanym dziełem będzie czteroczęściowa Fantazja nr 1 B-dur na skrzypce solo Georga Philippa Telemanna (1681-1767). Fantazja B-dur rozpoczyna cały cykl dwunastu fantazji na skrzypce solo, opublikowanych w Hamburgu w 1735 roku. Znaczna część tych fantazji ukazuje wpływ włoskiej sonaty, niemniej pozostają nadal typowo niemieckie ze względu na swoją polifonię. Fantazje zostały napisane z myślą o amatorskim i studenckim wykonawstwie. Muzyka tych utworów nie jest trudna, raczej skromna wobec podobnych dzieł Jana Sebastiana Bacha. Pierwsza część Fantazji nr 1 to niesamowite, spokojne, wręcz usypiające Largo. Druga część Allegro to spokojna, bardziej dynamiczna, miła w słuchaniu muzyka. Trzecia – Grave jest częścią najkrótszą. Finałowe Allegro to najbardziej barwna, miła w odbiorze część Fantazji B-dur.

Trzecim wykonywanym utworem na koncercie będzie niesamowita Sonata g-moll na skrzypce i klawesyn (H.542.5) Carla Philippa Emanuela Bacha (1714-1788). Utwór oddany do składu w 1734 roku. Prawdopodobnie fałszywie przypisywany ojcu Carla, Janowi Sebastianowi Bachowi (Sonata g-moll na flet i klawesyn BWV 1020). To dość popularne, pełne świeżości dzieło podobne jest w liniach melodycznych do pierwszych części Sonaty Es-dur (BWV 1031), która również nie jest prawdopodobnie napisana przez ojca Carla. Pomijając kwestie autorstwa utwór sam w sobie jest cudowny, często wykonywany na koncertach (w wersji oryginalnej na skrzypce i klawesyn lub w wersji Bacha seniora na flet i klawesyn, ewentualnie fortepian). Sonata g-moll to prawdziwe dzieło napisane na duet skrzypiec z fortepianem, a nie na fortepian z towarzyszeniem skrzypiec. Składa się z trzech części: uroczego Allegro, spokojnego Adagio i pełnego polotu finalu Allegro.

Przedostatnim zaprezentowanym utworem będzie bardzo znane, wirtuozowskie Fandango d-moll na klawesyn solo Antonio Solera (1729-1783), hiszpańskiego kompozytora okresu późnego baroku lub wczesnego klasycyzmu. Ciekawe jest to, że według opinii wielu ekspertów muzycznych ten najczęściej wykonywany i najbardziej charakterystyczny utwór tego kompozytora prawdopodobnie nie jest jego autorstwa. Fantango datowane na rok 1770 mogło zostać napisane o wiele wcześniej. Z drugiej strony sama forma fandanga była bardzo mało znana i popularna, aż do czasów współczesnych XX wieku. Jeśli chodzi o formę, fandango jest żywym, ludowym, wywodzącym się z Andaluzji para-tańcem, zwykle taktowanym na trzy-czwarte (pierwotnie 3/8), wykonywanym na gitarach z towarzyszeniem kastaniet, ewentualnie śpiewanym, tańczonym. Fandango d-moll Solera trwa od 10 do 12 minut w zależności od danego wykonania artysty. Jest to piękny, dynamiczny utwór, który jest w repertuarze prawdopodobnie wszystkich klawesynistów.

Niedzielną podróż muzyczną zakończy Sonata G-dur na skrzypce i klawesyn KV 11 Wolfganga Amadeusza Mozarta (1756-1791). Sonata G-dur jest drugą sonatą z całego cyklu młodzieńczych sonat na skrzypce i fortepian (KV 10-15) napisanych przez małego Amadeusza pod koniec 1764 roku w Londynie. Mały Mozart, za namową swojego ojca, na zlecenie królowej Wielkiej Brytanii Charlotte napisał kilka pokazowych utworów, które byłyby wykonywane przez Mozarta wraz z jego siostrą na licznych koncertach w dworach królewskich. Niemniej efekt finansowy tych imprez był mizerny. Dlatego ojciec kompozytora porzucił zamiar dalszego podróżowania po Europie ze swoim genialnym dzieckiem. Ze względu na silne przeziębienie Wolfganga ich pobyt w Londynie przedłużył się aż do 15 miesięcy, odgrywając niemałą rolę w rozwoju Mozarta. Młody kompozytor zetknął się w Londynie z autentyczną operą włoską (czego owocem prawdopodobnie były jego już późniejsze dojrzałe dzieła operowe). Sonata G-dur zbudowana jest z trzech części: Andante, Allegro i Menuetto (da capo Allegro). Została opublikowana wraz z pozostałymi sonatami KV 10-15 w Mozart Opus 3.

Niedzielny koncert to mnóstwo dobrej muzyki, pozytywnych wibracji, dla których warto poświęcić niedzielne popołudnie, szczególnie jeśli koncert ma się odbyć w mało znanych wnętrzach Małego Kościółka w Skawinie.